Behandling av svikt i hypofysen
Hypofysesvikt kan vere medfødd, men oppstår oftast som ei følgje av hypofyseadenomer (godarta svulstar i hypofysen) eller behandlinga av svulstane (oftast kirurgi). Andre sjeldne sjukdommar kan også gi hypofysesvikt. Behandlinga går ut på å erstatte dei hormonelle manglane som oppstår når hypofysen sviktar.
Årsaker
Hypofysen regulerer produksjonen av viktige hormon som kortisol i binyrene, tyroksin i skjoldbruskkjertelen, østrogen frå eggstokkane, testosteron frå testiklane og veksthormon frå hypofysen. Frå hypofysens baklapp blir vass- og saltbalansen regulert gjennom utskiljing av antidiuretiskhormon (ADH). Mangel på ADH er omtalt under diabetes insipidus.
Før
- Vi tek blodprøvar om morgonen.
- Du må vanlegvis møte fastande for blodprøver om morgonen.
- Du skal vanlegvis ikkje ta morgonmedisinane dine før du kjem, men du må ta dei med. Har du spørsmål om dette, kan du kontakte legen din.
Faste
Før operasjonen/undersøkinga må du faste. Dersom du ikkje møter fastande, kan det hende vi må avlyse eller utsetje timen.
Dei siste 6 timane før operasjon/undersøking skal du ikkje ete mat eller drikke mjølk/mjølkeprodukt. Barn kan få morsmjølkerstatning inntil 4 timar før operasjon/undersøking, og morsmjølk inntil 3 timar før. Dei siste 2 timane skal du unngå tyggegummi, drops, snus og røyk, fordi dette kan auke mageinnhald og magesyre.
Fram til 2 timar før operasjon/undersøking kan vaksne drikke klare væsker. Barn kan drikke klare væsker fram til 1 time før. Klare væsker er: Vatn, saft, juice utan fruktkjøt, brus, te og kaffi utan mjølk. Alle kan svelge medisinar med eit lite glas vatn inntil 1 time før. Du kan pusse tenner og skylje munnen når som helst.
- Mat og mjølk/mjølkeprodukt: Skal stoppast 6 timar før
- Klare væsker, tyggegummi, drops, snus og røyk: Skal stoppast 2 timar før
- Klare væsker, barn: Skal stoppast 1 time før
Dersom du likevel har ete eller drukke utanom de tidene som står her må personalet få vite det. Før enkelte inngrep skal du drikke ein bestemt mengde næringsdrikk.
Strengare reglar kan vere naudsynt for nokon. Det får du i så fall beskjed om.
Det kan bli aktuelt å gjere ein Synacthentest for å vurdere di evne til å lage kortisol.
Under
Behandlinga er avhengig av kva grad av hypofysesvikt du har og av kva for hormon / nokre hormon du har for lite av. Vi tilpassar behandlinga slik at ho har ønskt effekt, og slik at du samtidig unngår biverknadar.
Kortisolmangel
Kortisolmangel blir behandla med kortisonacetattablettar. Vanleg dosering er ein halv tablett à 25 mg morgon og middag. Alternativ er prednisolon eller hydrokortison.
Dosane skal aukast ved stress og febersjukdom. Du vil få skriftleg informasjon om dette. Du skal også få delt ut internasjonalt informasjonskort om kortisolmangel. Ved alvorleg sjukdom, traume eller operasjonar må du få kortisonsprøyte og eventuelt væske intravenøst.
Tyroksinmangel
Mangel på tyroksin blir behandla med tyroksintablettar. Dosering er éin gong om dagen. Dosane blir styrte etter effekt og etter måling av tyroksin (fritt-T4) i blodprøve.
Testosteron, østrogen og veksthormon
Vi behandlar mangel på testosteron med krem eller gel som du smør på kvar morgon. Alternativt med ein intramuskulær injeksjon av testosteron kvar 10.–14. veke.
Vi behandlar mangel på østrogen hos kvinner under cirka 50 år med østrogen/progesteron sekvenstablettar eller plaster.
Ved veksthormonmangel kan behandling tilbydast, også til vaksne pasientar, dersom du har plagsame symptom. Formålet er ikkje at du skal vekse, men at du skal få betre livskvalitet. Erfaringa med behandling av pasientar over 70 år er avgrensa. Veksthormon blir gitt som ein injeksjon under huda kvar kveld. Dette gjer du sjølv etter opplæring.
Barneønske og svangerskap
Pasientar med hypofysesvikt må ha hjelp dersom dei ønskjer barn.
Kvinner som ønskjer barn, vil bli viste til IVF-klinikk (fertilitetsklinikk) for vurdering av hormonell stimulering. Du får opplæring i injeksjon med hormonpreparat.
Menn som ønskjer barn, må som regel avslutte testosteronbehandlinga og starte hormonell stimulering. Dette skjer i samarbeid med behandlande lege og IVF-klinikk. Dersom sædprøve likevel viser dårleg spermieproduksjon, er det vanleg å bli vist til IVF-klinikk for ytterlegare hormonell stimulering.
Kvinner med hypofysesvikt som er gravide, blir følgde opp av endokrinolog. Det er vanleg å auke tyroksindoseringa med cirka ein tredel allereie frå det tidspunktet du får positiv graviditetstest. Veksthormonbehandling blir som regel avslutta før svangerskapsveke 20. Dei fleste pasientar klarer seg med uendra kortisondosering gjennom svangerskap, men det er vanleg å gi intravenøst kortison i samband med fødselen.
Kor lenge varer behandlinga?
Behandling av hypofysesvikt vil vanlegvis vere livslang.
Ver merksam
Kortisol er eit livsviktig hormon, og i dei dosane som blir brukte ved hypofysesvikt er det ikkje vanleg å sjå biverknader.
Overdosering med tyroksin kan føre til hjarteflimmer og beinskjørheit. Overdosering med veksthormon kan gi hevelse i finger og leddsmerter.
For høge dosar med testosteron kan gi uønskt høg blodprosent og risiko for blodpropp. Menn med kreft i prostata må avslutte behandling med testosteron.
For kvinner med brystkreft eller venøs/arteriell blodproppsjukdom gjeld vanlege kontraindikasjonar for behandling med østrogen-/progesteronpreparat.
Kontakt
Haugesund sjukehus
Hemato/endo/infeksjon sengepost
Oppmøtestad
Du finn oss i 5. etasje på Haugesund sjukehus (vestblokka). Ta heisen ved Narvesen-kiosken for å kome til oss.
Besøkstider
- I dag 17:00 - 18:30
Haugesund sjukehus
Karmsundgata 120, 5528 Haugesund