Behandling, Tonsillektomi
Fjerning av mandler hos barn
Mandlane er lymfatiske organ som er på kvar side bak i halsen. I tidleg barndom bidreg mandlane til å danne immunstoff og utvikle immunforsvaret i kroppen. Desse immunstoffa varer heile livet. Liknande vev finst også andre stader i svelget og i øvre luftvegar. Fjerning av mandlane har derfor ingen innverknad på immunforsvaret i kroppen.
Fjerning av mandlane blir utført dersom barnet har
- gjentekne akutte betennelsar i mandlane
- kronisk betennelse i mandlane
- forstørra mandlar som gir svelgje- og pustevanskar
- abscess/byll i mandlane
Delvis fjerning av mandlane (tonsillotomi) kan vere eit alternativ.
Hos barn er det også ofte nødvendig å fjerne adenoider (polyppar/falske mandlar), særleg dersom barnet er plaga med tett nase.
Fjerning av mandlane blir utført i narkose. Dette er ikkje eit komplisert inngrep, men det er ein risiko for etterbløding. Slike blødingar kan vere alvorlege, og barnet bør ha god indikasjon og vere grundig greidd ut før operasjon.
Tilvising og vurdering
I forkant av inngrepet må det avklarast om barnet har andre sjukdommar eller om det bruker medisinar som kan ha noko å seie for operasjonen eller narkosen.
Dersom barnet bruker blodfortynnande medisinar må det avklarast med fastlegen om barnet kan slutte med desse før operasjonen.
Før
Barnet blir innkalla til ei forundersøking før operasjonen. Her møter de ein lege som undersøkjer barnet i øre-nase-hals-området, og som gir informasjon om operasjonen og om forholdsreglar før og etter operasjonen.
Barnet må dusje og vaske håret anten på operasjonsdagen eller kvelden før.
Barnet vil få ein venekanyle (PVK/venflon) på handbaken for å setje narkosemiddel. Barnet kan få bedøvingskrem (Emla) før venekanylen blir sett, slik at stikket gjer mindre vondt. Kremen må då leggjast på begge handbakar cirka éin time før oppmøte.
Barnet møter fastande til avtalt tid. På sjukehuset blir de tekne imot, og barnet får delt ut sjukehusklede og seng. Ver førebudd på at det kan bli noko venting før det er klart til operasjon.
Under
Ein følgjesperson får vere med barnet inn på operasjonsstova medan barnet blir lagt i narkose. Når barnet har sovna, må følgjespersonen forlate operasjonsstova.
For å redusere smerter etter operasjonen, gir vi smertestillande medisinar under inngrepet. Ei munnsperre eller gag (eit instrument som trykkjer ned tunga) blir brukt for å halde munnen open. Mandlane blir fjerna (blir skrelte ut) frå tonsillesengene. Vi bruker ein såkalla kald teknikk, utan laser eller andre termiske prosedyrar. Alle studiar har vist at det er minst risiko for etterbløding ved bruk av kald teknikk.
Etter
Etter operasjonen blir barnet observert på oppvakningsavdelinga. Ein følgjesperson kan vere hos barnet så fort det er praktisk mogleg. Kirurgen vil informere om operasjonen og eventuelle forholdsreglar. De kan vanlegvis reise heim 3 timar etter operasjonen. Barn må ikkje vere åleine dei 2 første vekene etter operasjonen.
Fråvær frå barnehage/skule i 14 dagar
Foreldre til barn som har vorte opererte har rett til pleiepengar frå første arbeidsdag. Ved behov for pleiepengar, kan de søkje om dette frå NAV. Fråværserklæring til skulen får dykk på sjukehuset før heimreise.
Reseptar
Barnet får resept på smertestillande medisinar (eResept).
Ved bløding etter operasjonen
Det er ikkje uvanleg at barnet får noko blod blanda med slim den første tida etter operasjonen. Då tilrår vi å prøve kaldt omslag på hals/nakke og å suge på ein isbit, ete is eller drikke kaldt vatn. Dersom barnet blør (meir enn blod i spytt), ta direkte kontakt med avdelinga eller ring 113.
Bløding etter fjerning av mandlar kan vere alvorleg. Ta kontakt ved den minste tvil, og ha låg terskel for å ringje 113.
Barn bør observerast nøye dei første dagane etter operasjonen. Det blir tilrådd å sove hos barnet eller sjå til barnet fleire gonger om natta. Ei mogleg bløding etter operasjonen kan sjåast ved blod frå nasen eller munnen, blodig hoste eller mørk avføring. Dersom barnet svelgjer hyppig kan det også vere teikn på ei eventuell bløding.
Forholdsreglar for å redusere risiko for bløding etter operasjonen:
Trening/aktivitet
Unngå fysisk anstrenging (sport/gym) og tunge løft i 14 dagar. Når blodtrykket stig utvidar blodkara seg, noko som aukar blødingsfaren.
Dusj/bad
Unngå varmt vatn i dusj/bad den første veka.
Mat og drikke
Unngå varm mat og drikke, og mat med skarpe kantar (knekkebrød, brødskorper, nøtter etc.) den første veka.
Generell risiko/komplikasjonar
Dei fleste har ein del smerter i halsen etter operasjonen. Gi smertestillande medisin etter tilrådinga til legen.
Det er ikkje uvanleg at øyresmerter oppstår cirka 2 dagar etter operasjonen. Øyresmertene kjem av hevelse rundt nervane som går frå halsen opp til øyret. Ubehaget kan reduserast ved at barnet ligg med hovudet eller overkroppen heva.
Det er viktig at barnet drikk rikeleg og ofte. Det kan hindre danning av harde skorper på sårflatene, som kan gi auka smerter.
Andre følgjer etter operasjonen kan vere
- endra smakssans
- hevelse i drøvelen som kan medføre brekkingsrefleks og svelgjevanskar
- lett dårleg ande (dersom barnet blir plaga med sterk dårleg ande, kan dette vere teikn på infeksjon)
- tannskadar
- skadar i hud- og blautvev
Ta kontakt ved bløding, nedsett allmenntilstand, feber, auka smerter eller problem med væskeinntak.
Ver merksam
Det er ikkje uvanleg med noko blod blanda med slim, men dersom barnet blør (meir enn blod i spytt), ta direkte kontakt med avdelinga eller ambulanse på telefon 113. Bløding etter fjerning av mandlar kan vere alvorleg.
Ta kontakt ved den minste tvil og ha låg terskel for å ringje 113.
Kontakt
Haugesund sjukehus
Øre-nese-hals
Oppmøtestad
ØNH poliklinikk.
1. etasje, eigen inngang frå Karmsundgata.
Haugesund sjukehus
Karmsundgata 120, 5528 Haugesund