Nyretransplantasjon

For transplantasjonar med levande givar av nyre blir innlagde både den som skal gi og den som skal få nyre, to–fire dagar før den planlagde operasjonen. Dette for å gjere dei siste førebuingane før operasjonen.

For transplantasjonar med nyre frå avdød donor, gjer vi dei same undersøkingane, men over mykje kortare tid. Ventetida frå du blei godkjent for transplantasjon til transplantasjonen skjer, varierer frå månader til år. Blodgruppe, alder, størrelse og om du har antistoff har noko å seie for ventetida.

Transplantasjonen blir gjennomført på Oslo universitetssykehus Rikshospitalet.

Når du kjem til Rikshospitalet tar ein sjukepleiar og lege imot deg, og du blir deretter gjord klar til operasjon. Ved planlagde transplantasjonar med nyre frå levande givar, kan dette planleggast litt meir og ta litt lengre tid enn ved transplantasjon av nyre frå avdød givar.

Innkomstsamtale

Det er viktig at du fortel om det har skjedd noko den siste tida, som for eksempel om du har vore forkjølt eller hatt svie ved vasslating. I innkomstsamtalen med sjukepleiar vil vi ta utgangspunkt i ønska og behova dine under opphaldet hos oss. Du har høve til å stille spørsmål om du lurer på noko. I tillegg vil vi informere deg om det som er aktuelt for det du har framfor deg, og be deg om opplysningar som er relevant for at du skal få det best mogleg før og etter operasjonen.

Prøver

Når du er på sjukehuset tar vi blodprøver, røntgen og EKG.

Dialyse

For deg som skal transplanterast med levande givar og går i dialyse, får du vanleg dialyse dagane før transplantasjonen. Ved transplantasjon med avdød givar kan det bli aktuelt med ein kort dialyse for å redusere ein høg kaliumverdi, eventuelt trekke væske før narkosen. Dette gjeld særleg dersom det er dialysedagen din.

Anestesi og medisinar

Anestesilegen har ein samtale med deg om narkosen før operasjonen dersom det er tid til det.

For å hindre avstøyting av det nye organet må du bruke fleire immundempande medisinar resten av livet. Du startar med medisinane før operasjonen. Du bør ha med deg ei liste over medisinane du bruker når du kjem til transplantasjon. Ta gjerne med deg medisinar for nokre dagar. Om du bruker spesielle medisinar, ta med deg for heile opphaldet.

Transplantasjonen tar rundt 4–5 timar frå du blir køyrd inn til operasjon til du er ferdig. Du får full narkose. Den nye nyra blir operert inn nedst i buken via eit snitt nedst på høgre eller venstre side av magen. Blodårane på den nye nyra blir blodårar kopla til til bekkenet og urinleiar til blæra. Ved at nyra ligg slik blir det lettare å undersøke henne og ta vevsprøver (biopsiar) seinare. Dine eigne nyrer blir vanlegvis ikkje rørte.

Etter transplantasjonen blir du overvakt på intensivstua ved sengepost transplantasjon i om lag eitt døgn, deretter blir du flytta ut til eit vanleg sengerom.

Det er legevisitt med transplantasjonskirurgane dagleg.

Utstyr

• Under operasjonen har du fått innlagt eit SVK. Det er eit tynt kateter som ligg i ei stor blodåre på halsen eller øvst på brystet. Det beheld du til du reiser frå avdelinga.

• Du får eit kateter til urinblæra. Ein del pasientar kjenner ein sterk trong til å tisse dei første timane etter operasjonen. Dette kan vere ubehageleg, men er heilt ufarleg. Urinen kjem av seg sjølv i kateteret. Etter cirka 4–5 dagar blir kateteret tatt ut, og du tissar som vanleg.

• Du får eit sårdren som ligg ved den nye nyra og kjem ut på magen. Dette er ein slange som drenerer sårvæske. Den blir fjerna når det er lite sekresjon, som regel etter nokre dagar. Somme gonger må du ha drenet over lengre tid.

Ete og drikke

• Narkosen set ned rørsla i mage– og tarmsystemet ditt og du må derfor vere varsam med drikke for mykje operasjonsdagen.

• Dagen etter operasjonen kan du både ete og drikke om du ønsker det. I tillegg får du det kroppen treng av væske og næring intravenøst. For deg som får transplantert både nyre og pankreas vil det vere individuelle tilpassingar.

Smertelindring om du har transplantert nyre

Du som blir nyretransplantert, får vanlegvis smertelindring via PCA (pasientkontrollert smertelindring). Du vil ha ei lita pumpe hengande på intravenøsstativet ved senga. Slangen frå pumpa er kopla til eit venekateter i ei blodåre på armen.

Du har ein knapp som du kan trykke på når du har vondt. Da vil pumpa gi deg ein dose smertestillande som verkar i løpet av eit par minutt. I tillegg får du smertestillande tablettar. Rett etter operasjonen trykker sjukepleiaren for deg. Når du er ordentleg vaken, trykker du sjølv.

Smertelindring om du har transplantert nyre og pankreas

Du som får transplantert både nyre og pankreas får ein annan type smertelindring. Enten epidural smertelindring (EDA) eller nerveblokade som er smertelindring via to kateter på magen der sjukepleiaren gir smertestillande legemiddel ved faste tider (blokade). Du vil også få smertestillande tablettar og/eller intravenøst.

Ved epidural smertelindring vil du ha ei lita pumpe hengande på intravenøsstativet ved senga. Slangen frå pumpa er kopla til eit tynt kateter som går inn i ryggen mellom to ryggvirvlar og pumper sørger for at du får smertestillande kontinuerleg. I tillegg har du ein knapp som du kan trykke på når du treng ekstra smertestillande, for eksempel før du skal stå opp.

Etter operasjonen er det ein fordel å ha laust og ledig tøy som ikkje strammar over operasjonssåra. Joggedress er behageleg, og du kan bruke det når du trener hos fysioterapeutane. Fysisk aktivitet er viktig for å førebyggje komplikasjonar. Vi hjelper deg opp av senga allereie dagen etter operasjonen, og minst 2–3 gonger om dagen til du klarer deg sjølv. I tillegg vil fysioterapeuten komme dagleg for å trene med deg.

Fysisk aktivitet førebyggjer:

• blodpropp
• lungebetennelse
• svekking av muskulatur
• forstopping

Mange pasientar blir plaga av treg magefunksjon (obstipasjon) etter transplantasjonen. Det er viktig at du fortel korleis magefunksjonen din er, slik at  du får rett avføringsmiddel om du treng det.

Nokre pasientar får lagt inn ein JJ‐stent i urinleiaren under transplantasjonen, for å sikre god passasje av urin frå nyra til urinblæra. Ein JJ‐stent er eit lite plastrøyr som sørger for  at urinvegane blir haldne opne. Denne stenten ligg som regel inne fleire veker, og du må fjerne han på sjukehuset.

For å forhindre avstøtning av det nye organet må du bruke fleire immundempande medikament resten av livet. Du startar med desse før operasjonen. Det blir ditt ansvar å ta rett dose til rett tid, du vil få undervisning om dette i løpet av opphaldet. Den første tida etter transplantasjonen er dosane høge og så blir dei etter kvart reduserte.

Det er viktig å hugse at medisinane er avgjerande for å behalde det nye organet. Alle medikament har biverknader. Ingen kan seie om du kjem til å få biverknader, kva du eventuelt får og i kva grad du kan få dei, fordi det varierer veldig frå person til person. Biverknader minkar i takt med at dosen blir redusert.

Immunforsvaret treng litt tid for å reagere på det nye organet. Flest avstøytingar oppstår derfor frå éi til tre veker etter transplantasjonen. Etter to til tre veker minkar risikoen for avstøyting, og etter tre månader skjer det relativt sjeldan. Ved nyretransplantasjon får 10–20 prosent, og 20–30 prosent av dei som får transplantert pankreas og/eller nyre ei avstøyting i løpet av det første året. Det vil seie at ei avstøyting må reknast som ein relativt naturleg del av prosessen.

Har du avstøyting av nyre kan du trenge dialyse mens du får behandling mot avstøyting. Har du transplantert pankreas får du alltid insulin når ei avstøyting blir behandla. Målet med nyretransplantasjon er at du får god nyrefunksjon og betre livskvalitet.

Nokon opplever at dei får høgt blodsukker etter transplantasjonen. Dette er på grunn av dei immundempande medisinane og det gjeld særleg personar som frå før har anlegg for dette. Éin av ti vil utvikle diabetes som vil halde fram. Dette er ein slags diabetes type 2 som blir kontrollerte og behandla med tilpassing av kost og mosjon, og eventuelt medisinar.

Dersom det ikkje oppstår komplikasjonar, blir du skriven ut frå transplantasjonssengepost 7–10 dagar etter transplantasjonen.

Etter transplantasjon med nyre eller nyre-pankreas går dei fleste til kontroll ved medisinsk poliklinikk på Rikshospitalet til det er gått 8 veker etter transplantasjonen. Dette er fordi risikoen for å få avstøyting og/eller infeksjon er størst i denne perioden.

Om du bur så nær at du kan reise til Rikshospitalet tre gonger i veka, kan du bu heime. Om du bur for langt unna og klarer deg sjølv, får du bu på hotell. Her får du einerom og mat. Det er moglegheit for å ha pårørande buande hos deg. Desse må sjølv dekke reise og opphald.

Når du reiser heim, blir det kontroll hos den faste nyrespesialisten på heimstaden i starten 2 gonger i veka, og så sjeldnare etter kvart. Etter 1–2 år er det vanleg med kontroll kvar eller annankvar månad. Ein vellykka transplantasjon vil bety mange av dei plagene du har hatt, på grunn av at sjukdommen blir borte. Det er ingen hinder for at transplanterte kan studere eller vere i arbeid.