Amming

Ha barnet saman med deg så mykje som mogleg og la det få mykje hudkontakt. De vil då bli raskare og betre kjent med kvarandre og du vil kjenne deg tryggare ved heimreise frå sjukehuset. Hudkontakt vil òg kunne bidra til at mjølkeproduksjonen din kjem raskare i gang. Legg barnet til brystet når det viser teikn til å ville suge.
Som barselkvinne er det normalt at du har ein lett søvn med mange avbrot, fordi nyfødde har behov for nærleik (hudkontakt) og mat også om natta.

Brosjyre om samsoving og trygt sovemiljø for barnet (pdf)

Mjølkeproduksjonen blir stimulert av at barnet får amme hyppig. Dess oftare barnet ditt blir lagt til brystet, dess meir mjølk vil du produsere og det er gunstig for barnet ditt. Det er vanleg at barnet ønskjer å få mat 10-12 gonger per døgn, men det er også normalt at det ønskjer mat hyppigare enn det. Det er sjølvsagt forskjell frå barn til barn kor ofte dei viser teikn på svolt. Barnet bør ikkje leggast til brystet sjeldnare enn 6-7 gonger i døgnet. For å sikre at barnet får nok mat, bør du legge det ofte til brystet.

Sjølv om du dei første dagane ikkje trur at du har mjølk, vil der alltid vere noko mjølk i brysta. Dei dråpane du har, er det viktig at barnet får. Denne første mjølka/råmjølka er ekstra nærings- og energirik. Ved hyppig amming vil barnet sitt behov for næring bli tilfredsstilt. Små og hyppige måltid vil slik dekke barnets behov for mat. Hyppige måltid vil også stimulere produksjonen av morsmjølk. Eit barn som er fullbore, frisk og syg godt, treng ikkje morsmjølktillegg.

Det er normalt at spedbarn viser teikn på svolt og vil amme ofte. Legg barnet til brystet så snart det viser teikn til at det vil suge. Desse teikna kan vere at barnet strekkjer på beina/kroppen, rekkjer ut tunga, smattar og gliper med auga. Ikkje vent til barnet begynner å skrike før du legg det til brystet. Gråt er eit seint signal frå barnet om at det er svolte.

For å unngå infeksjonar er det viktig med god handhygiene. Vi anbefaler at du vaskar hendene før amming, dette er spesielt viktig når du er på sjukehuset. På sjukehuset er det mange bakteriar som kroppen din ikkje er kjent med, og dermed større risiko for infeksjon. Du bør vere forsiktig med å ta direkte på brystknoppane om du er sår på brystet.

Mobiltelefonen er ofte bakteriekjelde. Vask alltid hendene dine etter bruk av mobilen og før du steller barnet og legg det til brystet.

• Det er ikkje smertefullt for deg å amme
• Du høyrer svelgelydar når barnet får i seg mjølk
• Barnet gaper høgt, ingen trutmunn
• Underleppa er krølla litt utover
• Munnen er full av bryst
• Kjevemusklane jobbar rytmisk, heilt bak til øyra
• Etter å ha amma vil forma på brystknoppen vere rund

• Det er smertefullt for deg å amme.
• Barnet har smilehol i kinna medan det sug
• Barnet suttar/smattar på brystknoppen og lagar trutmunn
• Svært lang sugetid, over 30 minutt på eitt bryst
• Barnet drar i brystet eller må sjølv vri på hovudet for å suge
• Brystknoppen er skeiv etter amming

Ammehjelpens ammesjekkliste for mødrer første veka etter fødsel (pdf) 

Det er viktig at barnet tømmer brystet ditt heilt før du tilbyr det andre brystet. Dette er viktig for å stimulere mjølkeproduksjonen, og fordi den feitaste mjølka kjem til slutt. Barnet syg først for å sløkke tørsten, deretter for å bli mett. Det er den siste mjølka som er mest næringsrik, og derfor er det viktig at barnet får i seg denne mjølka. Dersom barnet syg på begge bryst under eitt måltid, er det viktig at du ved neste måltid først tilbyr det brystet som barnet avslutta sist måltid med.

Barnet bør bli lagt til brystet når det viser teikn til svolt. Hugs at det er vanleg at nyfødde et 10-12 gonger i døgnet. Rytmen på måltida kan variere – i perioder kan barnet ha behov for å ete kvar time, for så ha litt lengre soveperiodar. Om barnet ditt søv mykje dei første dagane, kan det vere nødvendig å vekke det for å amme. Ta kontakt med helsepersonell for rettleiing om barnet ditt har færre enn 6-7 måltid i døgnet.

Dersom du har brystimplantat kan du vanlegvis amme barnet ditt. Det er viktig at du ammar ofte om du har implantat i brysta dine. «Lagringskapasiteten» er då mindre enn om brysta var utan implantat, så måltida blir mindre og må derfor komme hyppigare.

Dersom du har redusert storleiken på brysta dine kan det bli behov for tilleggsernæring til barnet ditt, i alle fall i periodar. Mjølkegangane kan bli skadde under ein brystreduksjonsoperasjon. Derfor må du som har redusert storleiken på brysta dine,  vere observant på om mjølkegangane og utdrivingsrefleksen fungerer som det skal i starten av amminga.

Fortell oss gjerne om du er operert i brysta, så vi kan gi deg rett rettleiing og hjelp om du treng det.

Les meir om brystoperasjonar og amming på ammehjelpen.no

Generelt er dei fleste medisinar mogleg å ta sjølv om du ammar. Likevel er det viktig å vere klar over at gravide og kvinner som ammar som hovudregel skal bruke så lite medisin som mogleg.

Snakk med legen

Dersom du bruker medisin må du ikkje slutte med han utan å ha diskutert det med legen din fyrst. Du bør heller ikkje endre på dosane/mengda medisin utan at dette skjer i samråd med legen din. Det kan vere større fare for barnet og deg om du sluttar eller endrar på medisinar du tek for sjukdomen din, enn det er å utsetje seg for dei biverknader som nokre medisinar kan gi.

Om du vert sjuk og treng medisin du ikkje har brukt før, må du fortelje legen at du er gravid eller ammar. Då kan legen velje type medisin ut ifrå det. Hugs at dette også gjeld kremar til huda, medikament som ikkje er på resept og naturmedisin.

Har du andre spørsmål om amming og medisinbruk?

Trygg mammamedisin er ei offentleg nettside som kan svare deg direkte på spørsmål om medisinar i graviditet og ammeperiode.

Gå til nettsidene til Trygg mammamedisin

Såre brystknoppar skuldast nesten alltid at barnet har fått feil tak på brystknoppen. Å sikre god ammestilling så barnet får riktig sugetak er viktig for å unngå, og for å behandle såre brystknoppar. 

Såre brystknoppar må ikkje forvekslast med ømme brystknoppar. Det er normalt å føle ømheit i brysta i starten av ammeperioden. Normal ømheit skal gå over i løpet av dei første 30 sekunda inn i amminga. Om smerta vedvarer, og blir litt verre for kvar gong du ammar er det noko som er gale.

Les meir om førebygging og behandling av såre brystknoppar på Ammehjelpen sine nettsider

Førebygging

Førebygging av såre brystknoppar er viktig for ei vellykka amming. Her finn du nokre råd som kan førebygge såre brystknoppar: 

• Riktig sugetak og ammestilling er viktigast for å førebygge såre brystknoppar
• Ver nøye med handhygienen
• Varier mellom ulike ammestillingar
• Om barnet ikkje slepp brystet sjølv, må du ikkje dra brystknoppen ut av munnen til barnet. Barnet vil sleppe brystet om du stikk veslefingeren din inn i barnet sin munnvik. Undertrykket som dannar seg i munnen til barnet under amming vil då bli oppheva og munnen løyser seg frå brystet. Du kan då løfte brystknoppen ut av barnet sin munn, utan at det blir drag og strekk på brystknoppen. 
• Når du har amma vil det vere litt mjølk igjen på brystknoppen, la denne mjølken tørke inn før du tar på deg klede igjen. Mjølka legg seg som ei beskyttande hinne på brystknoppen.
• Dusj dagleg og ha på deg mjukt tøy nærmast brystet. Unngå tøy som gnissar og irriterer brystknoppen. Unngå ammeinnlegg av papir den første tida. Unngå bruk av såpe på brysta, det tørkar ut huda.
• Unngå stram BH som gjer at brystknoppen blir klemt innover i brystet. Dette kan lage fuktige groper rundt brystknoppen, noko som aukar førekomsten av bakteriar og dermed gir større risiko for infeksjon.

Behandling

Barnet må ofte amme ei stund før mjølka begynner å renne. For å korte ned denne tida og slik beskytte dei såre brystknoppane kan du sjølv stimulere utdrivingsrefleksen ved å massere brystet. Med reine fingertuppar masserer du lett det brune området rundt brystknoppen. Unngå å ta på sjølve brystknoppen. Når du ser at mjølka begynner å komme, legg du barnet til.

Eit viktig prinsipp ved behandling av sår hud er: «Tørt på tørt, vått på vått». Fuktige sår på brystknoppane kan rensast med saltvatn. Snakk med jordmor eller helsesøster om korleis du skal gjere dette.

Meir informasjon om såre brystknoppar finn du på ammehjelpen.no

Hormona som er i kroppen din rett etter fødselen fører til auka blodtilførsel og at væske hopar seg oppi brysta dine. Dette kjem samtidig med at mjølkeproduksjonen blir sett i gang. Dette er årsaka til at mange kvinner kjenner at brysta er hovne og ømme etter fødselen, og det blir kalla brystspreng. Brystspreng er mest vanleg mellom andre til femte døgn etter fødselen, og varer som regel frå eitt til to døgn, for nokon lenger.

Når brystet er hardt og sprengt, kan det vere vanskeleg for barnet å ta tak i brystknoppen. Eit tiltak for å lette påkoplinga for barnet er å handmjølke i 1-2 minutt før barnet skal die. Det brune feltet (areola) vil då bli mjukare, og gjer det lettare for barnet å få nok bryst inn i munnen. Spør om å få rettleiing i handmjølking før du reiser frå sjukehuset. Handmjølking før du legg barnet til, kan òg vere eit tiltak om du har såre brystknoppar. Barnet treng då ikkje suge så mykje/lenge for å få mjølka til å strøyme.

Når brystet blir fyllt med mjølk får du ei kjensle av spreng – det er mjølka i brysta som utløyser denne kjensla av spreng. Dette kan spesielt i starten av amminga vere litt ubehageleg. Etter amming og når brysta er tømt, er kjensla av spreng borte.

Ved mjølkespreng er brysta harde og spente fordi dei er fulle av mjølk og trykket inne i brysta er stort. Dette kan kome av at det er lenge siden du amma sist, eller at mjølkeproduksjonen er større enn den mengda mjølk barnet treng eller tar. Det er vanleg å kjenne mjølkespreng første gongen i løpet av den første veka etter fødselen. Men mjøkespreng vil kunne kome og gå gjennom heile ammeperioden.

Meir informasjon finn du på ammehjelpen.no:

Oppmjuking av mjølkespreng

Mjølkespreng, mykje mjølk og overproduksjon

Blir ein mjølkegang tett, kan drenasjen av mjølka bli hemma. Barnet greier ikkje tømme dei mjølkekjertlane/mjølke reservoara som ligg bak den tette mjølkegangen. Brystet ditt blir då ømt og raudflamma med smerter/ubehag over det området der den tette mjølkegangen er. Du kan få lett feber.

Det kan vere lurt å legge barnet til brystet slik at haka til barnet vender mot det ømme området av brystet. Dette gjer det lettere for barnet å løyse opp tilstoppinga og tømme brystet. Når brysta er tømt, vil feber og smerter/ubehag gå over. Men om tilstanden ikkje blir betre i løpet av eit par døgn eller du føler deg sjuk sjølv om barnet har amma og brystet kjennest «tomt», må du oppsøke lege.

Brystbetennelse og tette mjølkegangar blir ofte forveksla fordi symptoma kan vere like.

Les meir om tette mjølkegonger på ammehjelpen.no

Brystbetennelse er ein tilstand som krev behandling. Brystet blir då raudt, varmt, vondt, du kan få høg feber (over 39,5 grader) og generell sjukdomskjensle, influensasymptom. 

Legen vil da ta prøver av mjølka di og frå sår du ev. har på brystknoppen. Dette er for å finne ut kva for bakteriar som er årsak til betennelsen, slik at du kan få rett behandling.

Les meir om brystbetennelse på ammehjelpen.no